Sekretet e nëntokës, bërthama ndryshon drejtimin e lëvizjes?
Bërthama e Tokës mund të ketë ndaluar së rrotulluari, ose mund të jetë duke u rrotulluar prapa. Në këtë përfundim ka arritur një studim i ri, sipas të cilit bërthama e planetit tonë përbëhet nga një shtresë e jashtme e metalit të lëngshëm dhe një bërthamë e brendshme prej metali të ngurtë që është rreth 70 për qind e madhësisë së Hënës.
Besohet se bërthama rrotullohet në drejtim të kundërt të akrepave të orës kur shikohet nga Poli i Veriut, si pjesa tjetër e planetit Tokë.
Por një studim që analizon të dhënat e valëve sizmike gjatë 60 viteve të fundit nga studiues në Universitetin e Pekinit në Kinë ka arritur në përfundimin se rrotullimi i bërthamës ndaloi rreth vitit 2009 dhe më pas rifilloi në drejtim të kundërt.
“Ne mendojmë se bërthama, në lidhje me sipërfaqen e Tokës, rrotullohet në një drejtim dhe më pas në tjetrin, si një lëkundje”, deklaruan për AFP autorët e studimit Xiaodong Song dhe Yi Yang.
Një cikël i plotë, në një drejtim dhe më pas në tjetrin i kësaj lëkundjeje është rreth 70 vjet, shtuan ata.
Sipas studiuesve, ndryshimi i fundit i rrotullimit para vitit 2009 kishte ndodhur në fillim të viteve 1970, dhe tjetri do të ndodhë në mesin e viteve 2040.
Gjetjet e diskutueshme
Por ka ende shumë debate për natyrën e bërthamës së Tokës, sepse mbledhja e informacionit për të është jashtëzakonisht e vështirë.
Buza e bërthamës së jashtme takohet me mantelin e Tokës në një thellësi prej rreth 2,890 km, dhe kjo bërthamë e jashtme besohet të jetë prej hekuri dhe nikeli të lëngët.
Bërthama e brendshme fillon rreth 5000 km nën sipërfaqen e planetit dhe mendohet të jetë prej hekuri dhe nikeli të ngurtë, për shkak të presionit ekstrem që detyron atomet e metalit të grumbullohen së bashku.
Ai ndodhet brenda bërthamës së jashtme të lëngshme dhe besohet se ka qenë duke u rrotulluar në të njëjtin drejtim si pjesa tjetër e Tokës, bazuar në analizën e valëve sizmike të shkaktuara nga tërmetet.
Xiaodong Song dhe Yi Yang studiuan këto valë sizmike, duke gjetur një “kthim gradual mbrapa të bërthamës së brendshme si pjesë e një lëkundjeje përafërsisht shtatë dekadash”. Studimi i tyre është publikuar në revistën Nature Geoscience.
“Ky është një studim shumë i kujdesshëm i kryer nga shkencëtarë të shkëlqyer që përdorën shumë të dhëna,” tha John Vidale, një sizmolog në Universitetin e Kalifornisë Jugore, i cili nuk ishte i përfshirë në hulumtim.
Megjithatë, ai shtoi se “asnjë nga modelet ekzistuese nuk i shpjegon mirë të gjitha të dhënat në dispozicion”.
Sa shpesh ndryshon rrotullimi i bërthamës së brendshme të Tokës?
Sizmiologu Vidale publikoi një studim vitin e kaluar duke sugjeruar se bërthama e brendshme lëkundet shumë më shpejt, duke ndryshuar drejtimin rreth çdo gjashtë vjet, sipas të dhënave sizmike nga dy shpërthime bërthamore që datojnë nga fundi i viteve 1960 dhe fillimi i viteve 1970.
Një tjetër gjeofizikant, Hrvoje Tkalcic në Universitetin Kombëtar Australian, beson se cikli i bërthamës së brendshme është rreth 20 deri në 30 vjet, në vend të 70 viteve të propozuara nga studimi i kësaj jave në Nature Geoscience.
Studiuesit e Universitetit të Pekinit pohojnë në studimin e tyre se kjo lëkundje “përkon me ndryshimet në disa vëzhgime të tjera gjeofizike”, të tilla si gjatësia e ditëve dhe ndryshimet në fushën magnetike të Tokës.
“Këto vëzhgime ofrojnë prova për ndërveprimet dinamike midis shtresave të Tokës, nga pjesa më e thellë e brendshme në sipërfaqe, potencialisht për shkak të bashkimit gravitacional dhe shkëmbimit të momentit këndor nga bërthama dhe manteli në sipërfaqe,” shkruajnë ata.
“Shpresojmë që kërkimi ynë t’i motivojë studiuesit të hartojnë dhe testojnë modele që trajtojnë Tokën si një sistem dinamik të integruar,” shpjegojnë ata.
